– Zasilenie budżetów środkami unijnymi to szansa na przyspieszenie rozwoju gospodarczego – podkreśla Anna Zawadzka, ekonomista, skarbnik w JST. – Odpowiedni podział kompetencji, plan działania i zespół nastawiony na rozwój to gwarancja udanej realizacji projekt – dodaje.
Instytut Heweliusza: Jakie wyzwania niesie ze sobą perspektywa finansowa 2021-2027 dla samorządów?
Anna Zawadzka, ekonomista, skarbnik w JST: – Nowa perspektywa finansowa zadań realizowanych z udziałem środków unijnych to nie tylko rozwiązania prawne dotyczące zasad finansowania zadań przez poszczególne strumienie środków funduszowych, ale również system wytycznych, zasad i reguł dotyczących kwalifikowalności wydatków, podatku VAT, systemu przepływu pieniądza, roli beneficjentów i instytucji zarządzających w procesie pozyskania i wydatkowania tych środków. Wszystkie wymienione aspekty uważam za szansę dla samorządów.
Prowadzenie gospodarki finansowej w 2023 r. pokazuje już po wykonaniu drugiego kwartału wzrost wydatków bieżących przy jednoczesnym spadku dochodów bieżących. Oczywiście przyjęte przez polski rząd regulacje szczególne, mają usprawnić bieżącą gospodarkę jednostek samorządu terytorialnego, zasilając budżet 2023 r. dodatkową pulą dochodów bieżących, pochodzącą ze środków krajowych. Zasilenie budżetów środkami unijnymi to szansa na przyspieszenie rozwoju gospodarczego.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę przygotowując budżety na 2024 r.?
– Przygotowując się do zaplanowania budżetów na 2024 r. i wieloletnich prognoz finansowych dla roku budżetowego i lat kolejnych, warto powrócić do zagadnień klasyfikacji budżetowej dochodów i wydatków zadań realizowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U z 2023 r. poz. 1243 ze zm.) oraz definicji kosztów i wydatków tych projektów. Są to zagadnienia wymagające określenia jednolitego stanowiska i zasad obowiązujących w procesie planowania.
Jak budżet unijny wspiera projekty realizowane w samorządach?
– Proces zasilania poszczególnymi środkami pochodzącymi z funduszy europejskich odbywa się na dwóch poziomach, tj. krajowym i regionalnym. Wsparcie na poziomie krajowym następuje bez pośrednictwa instytucji wojewódzkich, finansowanie pochodzić będzie z: Europejskiego Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego+, Europejskiego Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury oraz Europejskiego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Z kolei na szczeblu krajowym w latach 2021-2027 realizowane będą programy, których celem będą szeroko rozumiane inwestycje energetyczne na terenie kraju, ochrona środowiska, bezpieczeństwo i ekologia w transporcie. Wśród głównych celów programowych wymienione zostały również inwestycje w ochronę zdrowia, rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego.
Które dokumenty regulują kwestię kwalifikowalności wydatków?
– Kwestię kwalifikowalności wydatków reguluje szereg dokumentów. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: Wytyczne dotyczące kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027 – dokument opracowany przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej (dalej: wytyczne) oraz umowę o dofinansowanie projektu, doprecyzowującą wytyczne poszczególnych programów zasilanych funduszami europejskimi. Zgodnie z informacjami znajdującymi się w wytycznych, początkiem okresu kwalifikowalności jest 1 stycznia 2021 r. a datą końcową kwalifikowalności – 31 grudnia 2029 r. Należy jednak pamiętać, że właściwa instytucja będąca stroną umowy o dofinansowanie może ograniczyć możliwość kwalifikowania wydatków poniesionych przed podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu. Informacje uszczegółowiające okres kwalifikowalności znajdują się w regulaminie wyboru projektów.
Gdzie można odnaleźć definicję cross-financingu i co oznacza powyższa zasada?
– Definicja cross-financingu znajduje się w wytycznych programowych perspektywy 2021-2027. Jest to zasada, o której mowa w artykule 25 ust. 2 rozporządzenia ogólnego, polegająca na możliwości finansowania działań podejmowanych w ramach projektu w sposób komplementarny ze środków EFRR i EFS+, w przypadku gdy dane działanie z jednego funduszu objęte jest zakresem pomocy drugiego funduszu. Jak wskazano w wytycznych, cross-financing dotyczy wyłącznie takiej kategorii wydatków, których poniesienie będzie wynikać z potrzeby realizacji danego programu lub projektu, a wartość wydatków w ramach cross-financingu nie może stanowić więcej niż 15% finansowania Unii Europejskiej każdego priorytetu.
Na co należy zwrócić uwagę przy planowaniu projektów wieloletnich z udziałem środków unijnych?
– Z założeń do realizacji projektów unijnych wynika szereg istotnych informacji, które wpływać będą na metodologię właściwego planowania wieloletniego. W projektach tzw. „ miękkich” istotne znaczenie dla właściwego planowania będą miały zasady realizacji projektu, z których wynikać będzie m.in. system powiązań rozliczeniowych poszczególnych partnerów (partner publiczny – partner publiczny, partner publiczny – partner prywatny), jak również zasady odpowiedzialności i przepływu pieniądza finansującego planowany do realizacji projektu. W odniesieniu do tzw. projektów „twardych”, ważnym elementem będzie z kolei klasyfikacja budżetowa. W tym kontekście należy pamiętać o następującej zasadzie: dofinansowane koszty pośrednie realizowanego zadania i ich charakter, będą determinować klasyfikację dochodową (dochód bieżący bądź majątkowy). To jednostka samorządu terytorialnego na etapie wnioskowania o dofinansowanie określa, na co zamierza wydatkować uzyskane dofinansowanie i wkład własny do realizowanego projektu.
Jak w Pani ocenie powinien przebiegać proces przygotowania jednostki samorządu terytorialnego do pozyskania środków unijnych nowej perspektywy?
– Każde planowanie, czy w okresie rocznym czy wieloletnim, powinno być poprzedzone etapem przygotowawczym, podczas którego zespół pracowników odpowiedzialnych za realizację projektu określi poszczególne etapy prac, podział obowiązków i zasady obowiązujące dla planowania, wdrożenia, realizacji i kontroli projektów. Odpowiedni podział kompetencji, plan działania i zespół nastawiony na rozwój to gwarancja udanej realizacji projektu.
Sprawdź ofertę kursu #Fundusze UE 2021-2027 w finansach JST!
